Gruzja – tworzenie grup producenckich

Projekt był współfinansowany w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2011 r.

 

Pracowaliśmy trzy lata z gruzińskimi rolnikami

Rozwój serowarni we wsi Djavaksi, wypromowanie marki „Ser z Dmanisi” i utworzenie modelowego szlaku agroturystycznego w regionach Kvemo Kartli oraz Mccheta Mtianeti w Gruzji to projekt Społecznego Instytutu Ekologicznego realizowany w 2011 roku wspólnie z naszymi partnerami z Gruzji. Obecny projekt był kontynuacją wspólnych działań Społecznego Instytutu Ekologicznego i organizacji rolników ekologicznych Gruzji SEMA, realizowanych w ramach programów pomocowych MSZ w 2009 i 2010 roku. Naszym celem nie były i nie są działania jednorazowe, lecz systematyczna praca z wybraną do projektu grupą beneficjentów i ten cel został zrealizowany także w 2011 roku. Ważne było, by grupa miała poczucie, że nasze wsparcie może być dla niej rozwojowe. Założeniem projektu było ustabilizowanie się grupy producentów sera we wsi Djavaksi, w okręgu Dmanisi. W pierwszych dwóch projektach powstała nieformalna grupa, którą wyposażyliśmy we wspólną serowarnię. Obecnie grupa dość aktywnie sprzedaje swoje sery na okolicznych targowiskach (jest to region turystyczny) oraz czasem w Tbilisi. Następnym krokiem było podjęcie działań do opracowania specyficznej receptury tutejszego sera (z dodatkiem dziko rosnących ziół) oraz wprowadzenie na rynek marki „Ser z Dmanisi”. Zostało opracowane logo sera, wydrukowanych zostało 200 sztuk etykietek z tym logiem, które otrzymali producenci sera. Dalszym wzmocnieniem grupy było wydrukowanie 200 egz. folderu prezentującego ser z Dmanisi. Folder został przygotowany w całości przez stronę gruzińską, co bardzo zaktywizowało naszych partnerów.

Projekt zakładał także wizytę studyjną w Polsce – przyjechało 13 osób. Byli to rolnicy – producenci sera i rolnicy zainteresowani prowadzeniem agroturystyki a także studenci i wykładowcy Uniwersytetu Agrarnego w Tbilisi, z którym podjęliśmy w tym roku aktywną współpracę, zakończoną memorandum o wspólnych działaniach. Celem wizyty w Polsce było poznanie w praktyce jak funkcjonują polskie serowarnie u rolników i jak działają gospodarstwa agroturystyczne. Uczestnicy wyjazdu studyjnego mieszkali w gospodarstwach u rolników na Podlasiu. Zwiedzili także agroturystyczne szlaki tematyczne na Podlasiu: szlak rękodzieła ludowego (m.in. pisanki lipskie i janowskie tkaniny dwuosnowowe), bociani szlak na Bagnach Biebrzańskich oraz „Szlak Lnu i Konopi”. Odwiedzili 7 gospodarstw agroturystycznych oraz 4 gospodarstwa producentów sera w Korycinie i dwa w Wiżajnach, co pozwoliło na zdobycie doświadczeń, jak promować agroturystykę poprzez wykorzystanie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, jak wykorzystać produkt lokalny w agroturystyce. Ważnym akcentem tej wizyty była decyzja jednego z uczestników – studenta, który zdecydował, że będzie prowadzić w Gruzji gospodarstwo agroturystyczne.

W czasie projektu dużo się działo zarówno w Polsce, jak i w Gruzji:

Polscy eksperci przeprowadzili warsztaty z rolnikami z Djavaksi w regionie Dmanisi, gdzie jest zbudowana w poprzednich projektach serowarnia oraz z rolnikami z Chardakhi w rejonie Mccheta. Spotykaliśmy się nie tylko z rolnikami, także z przedstawicielami władz samorządowych. Zwiedzaliśmy zabytki kultury i przyrody w tym rejonie pod kątem ich atrakcyjności turystycznej. To wszystko pozwoliło na zebranie informacji do wykonania wspólnej, polsko-gruzińskiej ekspertyzy o możliwościach utworzenia szlaków agroturystycznych w wybranych regionach Gruzji.

W ramach projektu do polski przyjechała 13 osobowa grupa rolników, studentów i naukowców. Zorganizowaliśmy spotkanie w Ministerstwie Sportu i Turystyki, spotkanie   z przedstawicielami organizacji pozarządowych, w tym z kierownictwem Społecznego Instytutu Ekologicznego i spotkanie z kierownictwem i przedstawicielami Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego. Następnym etapem była wizyta w gospodarstwie agroturystycznym państwa Ewy i Adama Krzyżewskich ze wsi Lipniki na Kurpiach oraz wizyta w Myszyńcu i podziwianie regionalnej, malowniczej procesji w Święto Bożego Ciała w Myszyńcu.

W gminie Korycin, Suchowola i Czarna Białostocka goście zostali zakwaterowani w gospodarstwach rolników wytwarzających ser koryciński oraz w gospodarstwach agroturystycznych zlokalizowanych na atrakcyjnych terenach Podlasia – w okolicach Biebrzańskiego Parku Narodowego, Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej i Obszaru Chronionego Krajobrazu „Wzgórza Sokólskie”. W Suchowoli odbyło się spotkanie z przedstawicielami Lokalnej Grupy Działania „Fundacja Biebrzańska”, którzy dzielili się polskimi doświadczeniami działalności obywatelskiej. Goście podziwiali „Szlak bocianich gniazd” i Bagna Biebrzańskie oraz pierwszą śluzę na Kanale Augustowskim w Dębowie. Spotkanie z grupą Tatarów z gminy Suchowola połączone było z degustacją tatarskich potraw. Pobyt na Bagnach Biebrzańskich był połączony z wieloma atrakcjami, takimi jak zwiedzanie jednego z najstarszych drewnianych kościołów w Jaminach, wiejskiej architektury w Mogielnicy i Jagłowie na „Szlaku architektury drewnianej”. Z Kopytkowa wyruszył spływ tratwą po Biebrzy.

Grupę gruzińską serdecznie witała społeczność podlaskich gmin, a wójt gminy Korycin i Związek Gmin Wiejskich Województwa Podlaskiego wydali na ich cześć uroczysta kolację.. Goście wzięli udział w XVI Ogólnopolskich Dniach Truskawki w Korycinie – dwudniowej plenerowej imprezie na zakończenie sezonu truskawkowego. W programie były wystawy firm, prezentacje dorobku twórców ludowych, pokazy sportów wodnych, noc pod gwiazdami nad zalewem, pokaz sztucznych ogni, występy gwiazd polskiej estrady, amatorskich zespołów artystycznych i regionalnych, konkursy truskawkowe z licznymi nagrodami i wiele innych atrakcji. Grupa gruzińska na specjalnym stoisku zaprezentowała własne produkty i przedmioty rzemiosła ludowego

Odbył się także wyjazd do gminy Wiżajny i spotkanie z grupą producentów sera „Macierzanka”. Grupa gruzińska zapoznała się z mechanizmami budowy marki „sery z Wiżajn” i technologią ich produkcji oraz z projektem wioski tematycznej „Biegun Zimna i Sera” w gminie Wiżajny. W drodze powrotnej zwiedzanie przedsięwzięcia turystycznego „Dom z Gliny” w Przełomce nad jeziorem Hańcza, jako przykładu atrakcyjnej oferty turystycznej na terenach wiejskich. W ramach komponentu Edukacji Rozwojowej odbyło się w gminie Korycin „Spotkanie z Gruzją”, na którym goście zaprezentowali swój kraj a także przygotowali degustację gruzińskich specjałów, co zostało szeroko opisane w mediach lokalnych.

Po powrocie do Warszawy dużym przeżyciem było spotkanie w kancelarii Prezydenta RP z jednym z jego doradców, ministrem Henrykiem Wujcem, a także zwiedzanie Belwederu i Ogrodu Botanicznego.

Drugi wyjazd polskich ekspertów i samorządowców do Gruzji miał w programie wizytę w okręgu Dmanisi i we wsi Djavaksi a także kolejne seminarium i warsztaty dla rolników tym razem od strony bardziej praktycznej. Dwaj polscy eksperci: pan Marek Nagrabecki, zajmujący się bilansem paszowym i analizą mleczności krów oraz pani Barbara Żeliszczak przez dwa dni prowadzili bezpośrednie konsultacje związane z produkcją sera i hodowlą krów mieszkając w gospodarstwach rolników z Djavaksi. Odbywały się także konsultacje dla rolników – kandydatów na właścicieli modelowych gospodarstw.

Dla samorządowców podlaskich niezmiernie ważne było spotkanie z wicegubernatorem okręgu Mccheta, na którym omówione zostały zasady przyszłej współpracy i partnerstwa tego regionu ze Związkiem Gmin Wiejskich Województwa Podlaskiego. W miejscowości Uraweli odwiedziliśmy producentów unikalnego sera „tenili”, wytwarzanego według metody o kilkusetletniej tradycji, a w Kachetii spotkaliśmy się z producentami wina i równie oryginalnego sera „guda”, przechowywanego w owczej skórze. Wizyta na Uniwersytecie Agrarnym w Tbilisi i spotkanie z rektorem i prorektorem miała na celu omówienie planowanej na grudzień konferencji na Uniwersytecie, prezentującej efekty trzyletniego partnerskiego projektu SIE i SEMA.

Merytoryczną stronę projektu wzmocniły wydawnictwa: poradnik dla producentów p.t. „Jak zbudować markę i sprzedać produkt lokalny”, napisany wspólnie przez polskich i gruzińskich autorów oraz mapki szlaków agroturystycznych w dwóch regionach Gruzji i folder promujący ser z Dmanisi. Rolników uczestniczących w projekcie wzmocniły działania inwestycyjne: serowarnia została wyposażona w laktoskan do badania parametrów i jakości mleka, poprawiona została rasa krów przez inseminację a właściciele modelowych gospodarstw agroturystycznych otrzymali ekotoalety i kolektory słoneczne. Producenci sera z Dmanisi otrzymali etykietki na ser, opracowane zostało jego logo oraz loga szlaków agroturystycznych, na których projekty ogłoszone zostały konkursy.

Ostatnim działaniem, podsumowującym wszystkie trzy projekty SIE w Gruzji, realizowane w ramach pomocy finansowej MSZ, była konferencja na Uniwersytecie Agrarnym, z udziałem rektora uczelni. Licznie zgromadzeni w auli uniwersytetu studenci wysłuchali wykładów polskich i gruzińskich ekspertów, a następnie odbyła się degustacja polskich i gruzińskich regionalnych produktów.

Efekty projektu to:

1.Dalszy rozwój grupy producentów sera w okręgu Dmanisi, współpraca między nimi i poprawa jakości hodowli, poprawa jakości sera dzięki doposażeniu serowarni w laktoskan oraz wspólne jej użytkowanie przez grupę. Wydajność serowarni: w sezonie (od wiosny do jesieni) serowarnia może dziennie przyjąć i przerobić powyżej 1 tony mleka. To oznacza produkcję 90-100 kg sera. Poza sezonem wydajność serowarni jest oczywiście niższa. Dlatego rolnicy część serów zostawiają do sprzedaży na zimę, kiedy mniej ich produkują. 

2. Poprawa jakości wytwarzanego sera i opracowanie specyficznej dla regionu receptury (m.in. przez dodanie ziół), odróżniającej „ser z Dmanisi” od innych serów gruzińskich, poprawa rasy krów i mleczności. 

3. Szansa na zwiększenie popytu na „Ser z Dmanisi” dzięki promocji marki przez oznaczenie go charakterystycznym logo i etykietami a także dzięki wydaniu folderu prezentującego sery wytwarzane w Dmanisi. 

4. Powstanie dwóch modelowych szlaków agroturystycznych w Kvemo Kartli i Mccheta. powstanie 4 modelowych gospodarstw agroturystycznych na tym terenie, które są promowane dzięki wydaniu mapek szlaków. Powstały dwie mapki, w nakładzie 250 egzemplarzy każda .

3 . Wydanie 200 egz. folderu promującego ser z Dmanisi, dwóch mapek modelowych szlaków agroturystycznych, po 500 egz. każda, wydrukowanie 200 naklejek dla producentów sera z Dmanisi.

4 . Wyposażenie serowarni w laktoskan, 4 gospodarstw w ekotoalety i kolektory słoneczne, wykonanie 20 tabliczek dla modelowych gospodarstw, wydanie poradnika „Jak zbudować markę i sprzedać produkt lokalny” w nakładzie 500 egz.

5. W wyniku ogłoszonego konkursu opracowane i wybrane zostało logo dwóch szlaków, dzięki czemu będą one się wyróżniać w ofercie agroturystycznej.

6. Dzięki wyposażeniu czterech gospodarstw w ekotoalety i kolektory słoneczne, stały się bardziej atrakcyjne i zwiększyła się szansa na przyjazd potencjalnych gości.

7. Wyposażenie „eko” podwyższyło świadomość ekologiczną rolników gruzińskich i jest przykładem „dobrych praktyk” do naśladowania.

Polska pomoc dla wsi gruzińskiej jest bardzo potrzebna. Dzięki finansowemu wsparciu MSZ możliwe były nie tylko działania edukacyjne, lecz także inwestycyjne. Nie mielibyśmy środków, by zakupić do serowarni laktoskan, badający parametry mleka, ani środków na inseminację krów we wsi Djavaksi, by poprawić ich mleczność. Dzięki polskiej pomocy kilkunastu rolników bezpośrednio w Polsce, a kilkuset pośrednio – w czasie spotkań, wykładów i warsztatów oraz poprzez wydany w czasie projektu folder i poradnik mogło poznać polskie doświadczenia w dziedzinie agroturystyki i produktów lokalnych, które w przyszłości mogą zaowocować rozwojem gruzińskiej wsi. Ważną inwestycją były także publikacje – poradnik „Jak zbudować markę i sprzedać produkt lokalny”, folder promujący ser z Dmanisi a także mapki dwóch szlaków agroturystycznych. Te publikacje nie powstałyby, gdyby nie wsparcie finansowe z dotacji.

 

Gruzja – budowa szlaku agroturystycznego 2011 r.

W 2011 r. Społeczny Instytut Ekologiczny w partnerstwie z gruzińską organizacją SEMA (Związek Rolników Ekologicznych Gruzji) kontynuuje współpracę rozpoczętą w 2009 r.
Aktualnie realizujemy projekt „Rozwój serowarni we wsi Dżavachi, wypromowanie marki i utworzenie modelowego szlaku agroturystycznego w regionach Kvemo Kartli oraz Mccheta Mtianeti w Gruzji”. Realizacja projektu, finansowanego z Programu „Pomoc Rozwojowa 2011” MSZ RP, zakończy się 31 grudnia br.
Obecny projekt stanowi kontynuację dwóch poprzednich, w ramach których we wsi Dżavachi powstała serowarnia. Rozmowy Gruzinów z polskimi rolnikami podczas pobytu w Polsce, rozwiązania, jakie zobaczyli, obudził w nich chęć wypromowania sera, który tradycyjnie wytwarzają. Stąd obecny projekt, który obejmuje nie tylko rozwój serowarni, lecz także wypromowanie marki sera. Taki ser to doskonały produkt mogący być jednym z punktów na szlaku agroturystycznym, który wzbudzi zainteresowanie pobytem w regionie. Dlatego też kolejne założenie projektu dotyczy budowy modelowych szlaków agroturystycznych w dwóch regionach Gruzji, biednych, ale niezwykle atrakcyjnych turystycznie i kulturowo.
Projekt obejmuje kilka działań-wydarzeń.

 

Polscy eksperci w Gruzji: 19-23 maja 2011

W ramach projektu od 19 do 23 maja 2011 r. czteroosobowa grupa polskich ekspertów, w tym specjalistów ds. agroturystyki, gościła w Gruzji. Celem wizyty było zapoznanie się z pracą serowarni, a także dokładne zaznajomienie się z terenem, na którym mają powstać wzorcowe szlaki agroturystyczne – w programie było m.in. poznanie ciekawych przyrodniczo i kulturowo miejsc, które mogłyby stanowić atrakcję turystyczną w ramach tworzonych szlaków. Po obejrzeniu serowni w Dżawachi i rozmowie na temat jej działalności, polska grupa spotkała się z rolnikami i przedstawicielami władz lokalnych. Rozmowa dotyczyła potrzeb rolników, którzy chcą w szerszym wymiarze produkować ser, sprzedawać go poza miejscem zamieszkania, a także uprawiać warzywa. Do tego potrzebują jednak wsparcia przede wszystkim w zakresie nowoczesnej technologii.
Ważnym punktem pobytu w Gruzji było poznawanie terenu, na którym powstaną pilotażowe szlaki, a także miejsc, gdzie mogą w przyszłości powstać kolejne. W regionach Dolna Kartlia i Samcche-Dżavacheti polska grupa odwiedziła m.in. miejscowości Tsalka, Ninotsminda, Sila Chertvisi, gdzie znajduje się jeden z najstarszych fortów w Gruzji oraz skalne miasto Vardzia. W regionie Mccheta-Mtianeti była okazja zobaczyć piękne Jezioro Bazaleti, wąwóz Aragvi w górach Wielkiego Kaukazu, gdzie wspaniale prezentował się lodowiec, a także poznać miejscowość Kazbegi. To wszystko miejsca, do których mogą udać się turyści korzystający z oferty agroturystycznej. W programie p[obytu było również zwiedzanie jednej z największych atrakcji Gruzji – dawnej stolicy Mcchety. Znajduje się tam Muzeum-Rezerwat Archeologiczno-Przyrodniczy Wielkiej Mcchety. To miejsce bardzo ciekawe dla turystów z punktu widzenia przyrody, kultury, historii.Ważny punkt szlkau agroturystycznego. Podobnie jak obecna stolica Gruzji – Tbilisi. To miasto niezwykłe, w którym każdy turysta znajdzie coś dla siebie.
Istotne w programie było także spotkanie we wsi Czardachi z rolnikami i przedstawicielami władz lokalnych, które zainspirowało polską i gruzińską stronę do dalszych działań po zakończeniu obecnego projektu. Tematem spotkania był rozwój turystyki w Gruzji, jej potencjał i bariery, z jakimi trzeba się zmierzyć.
Bardzo ważną część pobytu stanowiły wizyty w gospodarstwach agroturystycznych, których właściciele chcą znaleźć się na tworzonych szlakach agroturystycznych, być ich ogniwami. Eksperci ds. agroturystyki oceniali gospodarstwa. Powstaje raport, w którym znajdą się wskazówki dotyczące rozwoju gospodarstw, ocenioające ich potencjał agroturystyczny.
Pobyt w Gruzji zakończyło spotkanie na Uniwersytecie Agrarnym w Tbilisi, który od 2009 r. jest partnerem Społecznego Instytutu Ekologicznego w realizowanych projektach. Władzom uniwersytetu zależy na dalszym rozwoju naszej współpracy, przede wszystkim włączaniu w nią studentów, którzy w przyszl.osci chcą zajmowac się agroturytyką i produktem loklanym jako jego częścią.

 

Izabella Byszewska, członek Zarządu Społecznego Instytutu Ekologicznego tel. 605 064 039, e-mail: izabella.byszewska@sie.org.pl

Jolanta Zientek-Varga, tel. 604 202 641, jolpress@aster.pl

Beso Kalandadze, prezes Związku Rolników Ekologicznych Gruzji SEMA, e-mail: ecosema@gmail.com

Galeria ››

– Fotografie: Jolanta Zientek-Varga

 

Gruzja – tworzenie grup producenckich.

„Tworzenie rolniczych grup producenckich wykorzystujących potencjał przyrodniczy i ekologiczny na obszarach wiejskich drogą do podniesienia dochodów rolników gruzińskich” to projekt Społecznego Instytutu Ekologicznego, realizowany w partnerstwie z gruzińską organizacją rolników ekologicznych SEMA .
Projekt, finansowany z programu Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP Polska Pomoc 2009, miał na celu wymianę doświadczeń między polskimi i gruzińskimi producentami ekologicznych produktów regionalnych i lokalnych oraz wsparcie polskich ekspertów z dziedziny: agroturystyki, tworzenia i funkcjonowania grup producenckich, bioróżnorodności oraz promocji produktu regionalnego i lokalnego.
Celem projektu w dalszej perspektywie jest poprawa sytuacji ekonomicznej rolników gruzińskich z regionów Kartlia Wewnętrzna i Dolna Kartlia, Mccheta-Mtianeti oraz Kachetia. W poprawie kondycji gospodarstw może pomóc tworzenie rolniczych grup producenckich, szczególnie spółdzielni rolniczych. Projekt, upowszechniając w Gruzji polskie dobre praktyki w tej dziedzinie, zachęca gruzińskich beneficjentów do wdrażania podobnych działań w ich gospodarstwach.
Działania w projekcie promują ponadto zrównoważony rozwój, agroturystykę i produkty lokalne.
Czas trwania projektu: 5 maja 2009 – 31 grudnia 2009

Zapraszamy też do Galerii projektu ››

Działania w projekcie – 2010 r.

Grupa z Gruzji w Polsce
13 – 19 sierpnia

W sierpniu, w ramach projektu „Produkt ekologiczny i lokalny oraz agroturystyka szansą ekonomiczną małych rodzinnych gospodarstw w Gruzji”, dofinansowanego z Programu Polska Pomoc 2010 Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, gościliśmy delegację (11 osób) gruzińskich rolników, samorządowców, naukowców i przedstawicieli naszego partnera gruzińskiego – organizacji rolników ekologicznych SEMA. Goście przylecieli w poniedziałek, 13 sierpnia i spotkali się z członkami Zarządu SIE oraz dziennikarzami na powitalnym obiedzie. Następnie wyjechaliśmy do gminy Korycin, gdzie była zaplanowana nasza baza. Gmina Korycin słynie z wyrobu serów, jest partnerem SIE w projekcie, którego głównym założeniem było pobudzenie gruzińskich rolników do lokalnego przetwórstwa oraz zawiązania grupy producentów we wsi Djavahi w regionie Dmanisi.

Zgodnie z założeniem projektu, nasi gruzińscy goście zainteresowani wytwarzaniem regionalnego sera, zamieszkali u rolników z gminy Korycin. Uczestniczyli w wielu wydarzeniach lokalnych: w kolacji integracyjnej wydanej przez wójta gminy Korycin, p. Mirosława Lecha, w festynie „Święto Sera” w Korycinie, na którym mieli swoje stoisko z gruzińskim regionalnymi miodami i winami oraz rękodziełem, w seminarium na temat produktów lokalnych i aktualnie obowiązujących w Polsce wymogów sanitarnych i przepisów prawnych i w otwarciu trasy kajakowej na rzece Kumiałka, połączonej ze spływem. Drużyna gruzińska rozegrała także – niestety, przegrany – mecz w piłkę nożną z drużyną gminy Korycin. Mieszkając u rolników polskich, rolnicy gruzińscy mieli okazję poznać funkcjonowanie polskiego gospodarstwa oraz zapoznać się z przydomowym przetwórstwem. Gościnność i serdeczność rodzin korycińskich sprawiła, że zawiązały się przyjaźnie a goście wspominali swój pobyt bardzo mile. Gruzinów gościli producenci „sera korycińskiego swojskiego”, państwo: Nietupscy, Łukaszukowie, Gremzowie, Szamreto.

Na festynie „Święto Sera” została uroczyście otwarta przez wicemarszałka woj. podlaskiego Mieczysława Baszko, wójta Korycina Mirosława Lecha i przedstawicieli SIE oraz SEMA wystawa fotograficzna pt. „Gruzińskie Ziarna”, będąca dodatkowym działaniem w projekcie w ramach Komponentu Edukacji Rozwojowej. Wystawa była wspólnym przedsięwzięciem polsko-gruzińskim a jej celem było pokazać mieszkańcom Korycina i licznie przybyłym na festyn gościom specyfikę wsi gruzińskiej.

Wspólnie z Lokalną Grupą Działania „Fundacja Biebrzańska” i jej prezesem, p. Michałem Matyskielem oraz pracownikami gminy Korycin przygotowaliśmy także dwa wyjazdy studyjne: na Tatarski Szlak oraz na Szlak Podlaskiego Rękodzieła. W Kruszynianach odwiedziliśmy „Tatarską Jurtę” – gospodarstwo agroturystyczne Dżennety Bogdanowicz i zwiedzaliśmy meczet a także dościliśmy w gospodarstwie agro-ekoturystycznym „Zielona Dolina” we wsi Kuryły Ireny i Eugeniusza Wiśniewskich. Gospodarz ma także hodowlę zachowawczą krowy starej rasy polska czerwona. Zwiedzaliśmy również jedno z największych w Polsce gospodarstw ogrodniczych – plantację borówki amerykańskiej w Białousach w gminie Janów oraz prowadzoną przez właściciela tego gospodarstwa, Jerzego Wilczewskiego, farmę jeleni. Na szlaku rękodzieła w Czarnej Wsi Kościelnej odwiedziliśmy pracownie lokalnych rzemieślników: garncarza, rzeźbiarza i kowala. W Janowie goście mieli okazję zobaczyć słynne janowskie tkaniny dwuosnowowe oraz zapoznać się w pracowni pani Alicji Kochanowskiej z techniką ich wytwarzania. W Lipsku natomiast oglądaliśmy w lokalnym Domu Kultury pisanki lipskie i uczestniczyliśmy w warsztatach ozdabiania pisanek metodą batikową.

W drodze powrotnej do Warszawy grupa gruzińska odwiedziła Supraśl i zwiedzała odrestaurowaną cerkiew a także obejrzała największą w Polsce kolekcję ikon. Ostatnim punktem w terenie była wizyta w gospodarstwie Danuty Popko w Kościukach w gminie Choroszcz, która w przydomowej serowarni wytwarza podpuszczkowe sery z mleka krów rasy polska czerwona. W Warszawie odbyło się spotkanie w Ministerstwie Rolnictwa z pracownikami Wydziału Oznaczeń Geograficznych. Pani Magda Głodek – naczelnik Wydziału przedstawiła prezentację nt. europejskich i polskich systemów jakości żywności a pan Jerzy Kozłowski, wicedyrektor Departamentu Gospodarki Ziemia mówił o glebach w Polsce i obrocie ziemią. Odwiedziliśmy także Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego. Było spotkanie w rektoracie, oglądaliśmy campus uczelni, szklarnie a także nowo otwarte, super nowoczesne Centrum Wodne. Wizyta ta zaowocowała nawiązaniem kontaktu Uniwersytetu Agrarnego w Tbilisi z SGGW w Warszawie.

Galeria projektu ››

Polska grupa w Gruzji
22 – 31 października

Pobyt polskiej grupy w Gruzji stanowił drugą część projektu. Grupę tworzyli producenci sera korycińskiego z gminy Korycin na Podlasiu, producent warzyw ekologicznych z Mazowsza oraz eksperci zajmujący się rolnictwem ekologicznym i agroturystyką. Program pobytu był bardzo bogaty, nasi gruzińscy partnerzy wszystko doskonale przygotowali.

Już pierwszego dnia spotkaliśmy się z przedstawicielami naszej partnerskiej organizacji Związku Rolników Ekologicznych Gruzji SEMA oraz innych organizacji ekologicznych. Już wtedy, jak również podczas spotkania kończącego nasz pobyt, zastanawialiśmy się nad kontynuacją rozpoczętej przed dwoma laty współpracy, ustalaliśmy priorytety.

Wizyta obfitowała w ważne dla obu stron wydarzenia i spotkania. Udana i ciekawa była prezentacja możliwości polskich i gruzińskich producentów sera i innych produktów ekologicznych i tradycyjnych podczas festynu kulinarnego w ramach obchodzonych co roku w końcu października Dni Tbilisi (Tbilisoba). Polacy i Gruzini przygotowali pięknie zaaranżowane stoiska, gdzie prezentowali i sprzedawali własne produkty – sery, chleb, przetwory, wyroby rzemiosła ludowego. Świetnie zaprezentowała się gmina Korycin, która – jak wcześniej wspomniano – gościła latem grupę gruzińską.

Ważnym wydarzeniem wizyty było przygotowane przy udziale gruzińskiego partnera seminarium na Uniwersytecie Agrarnym w Tbilisi. Na temat spotkania wybrano zagadnienia bezpośrednio związane z tematyką projektu: „Wsparcie dla społeczności wiejskich jako droga rozwoju zrównoważonego rolnictwa – przetwórstwo, agroturystyka”. Wykłady prowadzili eksperci z Polski i Gruzji. Mówiono m.in. o związkach ekologicznych i rolniczych systemów w Gruzji; możliwościach i metodach promocji produktów ekologicznych, doświadczeniach programu Leader w Polsce. Przedstawiono też – prezentacje miały gruzińskie magistrantki z Uniwersytetu Agrarnego – sposoby promocji ekoturystyki w dwóch regionach Gruzji charakteryzujących się wspaniałym krajobrazem, zabytkami, możliwościami rozwoju zaplecza turystycznego.

Najważniejszym wydarzeniem podczas pobytu polskiej grupy było otwarcie serowarni we wsi Diavaxi w rejonie Dmanisi. To tam w ramach projektu realizowanego w 2009 r. powstała grupa inicjatywna producentów tradycyjnego sera charakterystycznego dla tamtego regionu. W ramach obecnego projektu otwarto serowarnię, z której korzysta już kilkunastu przetwórców.

Po uroczystości otwarcia serowarni odbyły się warsztaty dla rolników, które poprowadzili eksperci z Polski i Gruzji. Interesująco w tematykę warsztatów wprowadził uczestników Irakli Javakhishvili, który mówił m.in. o promocji i marketingu serów. Pomogło to uczestnikom warsztatów w wypracowaniu sposobu wypromowania produkowanego przez nich sera.

Podczas pobytu w serowarni oraz w czasie warsztatów towarzyszyli nam przedstawiciele polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Istotnym wydarzeniem było także zwiedzanie Centrum Ekologicznego we wsi Misaktsieli w regionie Mtskheta, w którym regularnie odbywają się szkolenia dla rolników oraz demonstrowane są różnego rodzaju ekologiczne urządzenia, w tym suszarnie owoców i warzyw wykorzystujące energię słoneczną czy biotoalety. W centrum odbył się także warsztat dla okolicznych rolników z prezentacjami ekspertów polskich i gruzińskich. Mówiono m.in. o promocji regionu poprzez produkty lokalne i regionalne oraz możliwościach rozwoju agroturystyki w Gruzji z wykorzystaniem polskich doświadczeń.

Interesująca była także późniejsza wizyta w Narodowym Centrum Winorośli i Owoców we wsi Saguramo w regionie Mtskheta, gdzie znajduje się m.in. bogata kolekcja gruzińskich winorośli. Centrum jest ważną placówką naukowo-badawczą, tym bardziej, że Gruzja, poszukując rynków zbytu dla produkowanego tam wina, stawia na odmiany winorośli nieznane w innych krajach. To także istotne w aspekcie realizowanego przez nas projektu, który zakłada promocję agroturystyki, w której ogromną rolę odgrywają produkty regionalne, a więc także oczywiście lokalne wina.

Nasz pobyt w Gruzji, rozmowy w partnerami, rolnikami, ekspertami podczas opisanych wydarzeń, a także w czasie innych drobniejszych pokazują, że jest wiele problemów, których Gruzini sami nie rozwiążą. Potrzebują fachowej pomocy m.in. wsparcia w zakupie urządzeń serowarskich, pomocy przy tworzeniu sieci ekoagroturystycznych, prowadzenia zajęć teoretycznych i praktycznych z zakresu rolnictwa ekologicznego, przetwórstwa, agroturystyki; wydawania broszur i poradników pomagających tworzyć sieć turystyczną czy wykorzystywać produkty lokalne w promocji regionu.

Galeria projektu ››

Działania w projekcie – 2009 r.

W pierwszym etapie programu, w sierpniu br. goście z Gruzji – rolnicy, działacze ekologiczni, przedstawiciele organizacji producentów SEMA, odwiedzali polskich producentów, m.in. serów i wędlin, przyglądali się pracy polskiego samorządu i instytucji wspierających rolników. W etapie drugim w październiku br. polscy eksperci byli gośćmi Gruzinów.
Grupa gruzińskich farmerów i przetwórców spędziła w Polsce tydzień od 24 do 30 sierpnia br., poznając kilka grup producenckich i gospodarstwa agroturystyczne na Mazowszu, Ziemi Sandomierskiej i na Podlasiu.
Od 11 do 17 października br. polscy eksperci gościli w Gruzji. Podzielili się z gruzińskimi rolnikami wiedzą na spotkaniach w gospodarstwach i na dwóch jednodniowych seminariach. Równolegle w Gruzji wyłoniono modelowe gospodarstwo, dla którego eksperci z Polski i Gruzji wspólnie przygotowują strategię działania. Wyłoniono też kandydatów do utworzenia grupy producentów.
Efektem końcowym projektu będzie stworzenie strategii działania dla modelowego gospodarstwa agroturystycznego – powstanie do końca grudnia 2009 r. A także zawiązanie grupy inicjatywnej, z której ma powstać w przyszłości grupa producentów sera regionalnego.

Gruzini w Polsce.

Program pobytu sześcioosobowej grupy Gruzinów (przedstawiciele organizacji SEMA, a jednocześnie eksperci sadownicy, rolnicy, specjaliści z zakresu gleboznawstwa i winiarstwa) rozpoczęła konferencja prasowa w Warszawie, podczas której obie organizacje przedstawiły dziennikarzom cele projektu i programu MSZ „Polska Pomoc”.
Następnie grupa odwiedziła Ziemię Sandomierską. Spotkała się z dyr. Adamem Furą z Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Sandomierzu, który mówił głównie o pomocy, jaką mogą uzyskać sadownicy i uprawiający warzywa, a także o Sandomierskim Szlaku Jabłkowym, przedsięwzięciu wspierającym turystyczny rozwój regionu. W Spółdzielni Producentów Owoców i Warzyw „Nadwiślanka” w Ożarowie, goście z Gruzji poznali historię i zasady działania spółdzielni założonej przez rolników – właścicieli sadów wiśniowych. Odwiedzili też Zakład Przetwórstwa Owoców „Sambor” w Samborcu, gospodarstwo agroturystyczne w Złotym i obiekt turystyczny „Wojtasówka” w Obrazowie, Firmę Handlowo-Produkcyjną przetwórstwa warzyw „Megawita” w Górach Wysokich a także producenta wiśni Nadwiślanki w Józefowie pod Lipskiem.
Gruzińscy goście byli bardzo zainteresowani osiągnięciami polskich hodowców i producentów, co było widoczne w ilości zadawanych im, fachowych pytań.
Następnie gościli pensjonacie agroturystycznym w Broku n.Bugiem i w gminie Korycin w woj. podlaskim, gdzie spotkali się z wójtem Mirosławem Lechem oraz producentami truskawek i grupą producencką sera korycińskiego a także z przedstawicielami Lokalnej Grupy Działania „Fundacja Biebrzańska”, realizującej program LEADER+.
Na zakończenie pobytu byli gośćmi na mazowieckich dożynkach w Siedlcach, gdzie spotkali się z grupami producentów trzody chlewnej i pieczarek a także w Radziwiłłowie w woj. mazowieckim. Spotkali się tam z grupą hodowców kur rasy zielononóżka kuropatwiana oraz zwiedzili przydomową wytwórnię makaronów Wioletty i Dariusza Marcinowskich.

Polacy w Gruzji.

Program pobytu sześciu polskich ekspertów w Gruzji (specjaliści zajmujący się agroturystyką, produktem regionalnym, grupami producenckimi) był bardzo bogaty i dobrze, merytorycznie ułożony. Goszczono nas w wielu gruzińskich gospodarstwach w różnych regionach Gruzji, o różnym stopniu zamożności i o różnym profilu upraw. W winnicach poznaliśmy stare odmiany winorośli oraz tradycyjne, liczące kilka tysięcy lat technologie wyrobu wina. Obejrzeliśmy gospodarstwa sadownicze i gospodarstwa specjalizujące się w hodowli bydła. Mieliśmy przyjemność spróbowania wielu wspaniałych lokalnych potraw, które – przy lepszej organizacji gruzińskich farmerów i lepszej promocji produktu – mogłyby się stać wizytówką regionu i sposobem zwiększenia dochodów jego mieszkańców. Wszędzie spotykaliśmy się z ogromną serdecznością, ciekawością, chęcią poznania naszych doświadczeń i wykorzystania ich w Gruzji.
Gościliśmy także u prof. Geli Dżawakiszwili, rektora Uniwersytetu Agrarnego w Tbilisi, największej uczelni o takim profilu w Gruzji, na którym uczy się ponad 5 tys. studentów, w większości pochodzących z terenów wiejskich. Władze uniwersytetu zainteresowane są współpracą z polskimi uczelniami, m.in. wymianą studentów, praktykami u polskich producentów produktów regionalnych i lokalnych, wizytami ekspertów.
Podczas dwudniowego seminarium w Centrum Ekologicznym w Misakcieli polscy eksperci dzielili się wiedzą: jak założyć grupę producencką, jak wykorzystać konkretne walory regionu i kulinarne dziedzictwo dla rozwoju agro- i ekoturystyki, pokazywali jak dziedzictwo kulinarne w Polsce stało się „lokomotywą” promującą region i podnoszącą zamożność mieszkańców. W dwóch gospodarstwach została przeprowadzona analiza możliwości gospodarstwa pod kątem działalności agroturystycznej.
W regionie Shida Kartli, we wsi Ali spotkaliśmy się z grupą miejscowych rolników i nauczycieli w lokalnej szkole. Rozmawiano o problemach rolnictwa, o edukacji ekologicznej, była też okazja, by poznać i degustować potrawy przygotowane z dawnych odmian roślin strączkowych. Zwiedziliśmy także przydomową wytwórnie soków owocowych. Następnie grupa odwiedziła fabrykę firmy „Hipp” we wsi Agara, w której m.in. przetwarza się na koncentrat ekologiczne jabłka.
Wizyta w regionie Mccheta-Mtianeti, we wsi Ereda obejmowała zwiedzanie gospodarstwa ekologicznego. Była sposobność zapoznania się z produkcją ekologicznego miodu i wina; produkcją biogazu, wykorzystaniem baterii słonecznych, ekologicznych toalet itd.
Kolejnym punktem programu była wizyta w regionie Shida Kartli, we wsi Skra. Polscy eksperci spotkali się z rolnikami w gospodarstwie sadowniczym, zwiedzili kolekcję odmian winorośli oraz jabłoni. Odwiedzili także obiekt agroturystyczny w Gori. W regionie Kwemo Kartli, we wsi Dmanisi spotkali się z lokalnym NGO – organizacja ekologiczna „Lore”, przedstawicielami miejscowych władz, z producentami warzyw i bydła. W tej wsi, z inicjatywy polskich ekspertów zawiązała się grupa inicjatywna producentów sera regionalnego.
W regionie Mccheta-Mtianeti, we wsi Chardachi była okazja zwiedzenia winnicy ekologicznej i poznania zasad produkcji ekologicznego wina.
Podczas pobytu w Gruzji polski i gruziński ekspert wspólnie wybrali modelowe gospodarstwo, dla którego, zgodnie z założonym w projekcie celem, tworzą strategię rozpoczęcia działalności agroturystycznej.
Strona gruzińska jest bardzo zainteresowana wykorzystaniem polskich doświadczeń w dziedzinie rolnictwa . Wykłady ekspertów budziły ogromne zainteresowanie, gorące dyskusje i rodziły wiele pytań. W trakcie spotkań i warsztatów okazało się, że wiele z tych doświadczeń można przenieść na grunt gruziński – nawet mimo innych niż w Polsce rozwiązań prawnych. Wydaje się, że jednym z podstawowych problemów producentów gruzińskich jest nieumiejętność wspólnego działania. – Spotykamy się wtedy, jak mamy gości, a nie sami dla siebie – skwitował tę sytuację jeden z miejscowych rolników, członek współpracującej z SEMA organizacji LORE. Z naszej wizyty wynika, że Gruzini ogromnie potrzebują fachowej wiedzy dotyczącej zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich: agroturystyki, ekologicznego rolnictwa, produktów lokalnych. Także – wspólnych form działania czy marketingu i promocji swoich produktów.

Główny koordynator projektu:
Izabella Byszewska, członek Zarządu Społecznego Instytutu Ekologicznego
tel. 605 064 039, e-mail: izabella.byszewska@sie.org.pl

Koordynator ze strony gruzińskiej
Beso Kalandadze, prezes Związku Rolników Ekologicznych Gruzji SEMA,
e-mail: ecosema@gmail.com

Galeria projektu
Fotografie: Izabella Byszewska